Yeşil Çay ve Kateşin

Yeşil Çay, Camellia Sinensis isimli bitkinin yeşil yapraklarından elde edilen bir üründür. Bu bitkinin değişik yöntemlerle işlenme durumuna göre çayın türü değişmektedir. Dünyada üretilen çayın 1/4'ü yeşil çay olarak tüketilmektedir. Yeşil çay üretimde başlıca ülkeler Japonya, Çin ve Endonezya'dır.

Camellia Sinensis'in yaprakları körpe iken hemen toplanır ve kurutulursa bundan elde edilen ürün Yeşil Çay adını alır. Çay yaprağına yüksek sıcaklıkta şok soldurma uygulanır ve bu şekilde enzimler aktifleşemez. Enzimler aktif olmadığında fermentasyon da gerçekleşemez. Sonuç olarak yapraklar yeşil kalır. Eğer az işlem görüp de oksidasyona maruz kalırsa Oolong Çayı (Ou-long: kara ejderha) denen ürün elde edilir. Tüm dünyada en yaygın işleme yöntemi olan yüksek oksidasyon sonucu da Siyah Çay olarak bildiğimiz ürün ortaya çıkmaktadır. Tüm bu çay türleri aslında tek bir bitkiden elde edilir. İşleme tekniği çeşitliliği sayesinde dünya üzerinde pek çok kültürün farklı damak zevklerine hitap eden çay türleri oluşmaktadır. Siyah çay soldurma, kıvırma, fermentasyon ve kurutma işlemlerine uğrarken yeşil çay sadece kıvırma ve kurutma işlemlerine maruz kalır. Fermentasyona uğramadığı için antioksidan içeriği daha yüksektir.

İşleme tekniğine göre çayın bileşimi değişmektedir. Çay bitkisi (Camellia Sinensis) yüksek oranda antioksidan içeren bir bitkidir. Bu özelliği sayesinde bilimsel araştırmalarda oldukça fazla miktarda yer almaktadır. Bileşiminde en çok antioksidan içeren türü Yeşil Çay'dır.

Yeşil çayın içindeki antioksidan türü flavonol ve kateşinlerdir. Yeşil çayın bileşiminde kateşinin pek çok formu yer almaktadır ancak en çok bulunan epigallocatechin-3-gallate (EGCG) formudur (diğerleri: epikateşin, epikateşingallat, epigallokateşingallat, epigallokateşin, kateşin, gallokateşin). Kateşinler üzerinde yapılan bilimsel çalışma sonuçları yeşil çayın mucizevi bir içecek olduğunu kanıtlamıştır.

Yeşil çay içindeki kateşinler sayesinde kanser riskini azaltır. Kateşin emildikten sonra hedef dokulara ulaşarak antikanser aktivite göstermektedir. Kanser oluşumunun tüm safhalarında (proliferasyon, transformasyon, inflamasyon, apoptozis, metastaz ve işgal safhaları) tersine etki sağlayarak kanser hücresine karşı savaşmaktadır. Tümörü küçültür.

Yeşil çayın içindeki kateşinler sayesinde metabolik sendromun önlenmesinde potansiyel faydaları vardır. Kolestrolü düşürür. Tansiyonu ve kan şekerini ayarlar. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki yeşil çayın veya kateşin (EGCG) içeren besin desteklerinin kilo yönetiminde, kan şekeri kontrolünde ve kalp damar hastalıkları risklerinin azaltılmasında faydası vardır. Bunu vücuttaki yağ yakımını arttırarak başarır. Yağ yakımının artması yağ dokusunun azalmasını sağlar. Azalan yağ dokusu sayesinde obezite, tip2 diyabet, kalp damar hastalıkları ve metabolik sendrom riski de azalmış olur. Yeşil çay içindeki flavonoidler sayesinde kan damarlarını güçlendirir. Yüksek tansiyonu önler.

Zayıflama diyetlerinde kateşinin yağ yakıcı etkisi kanıtlanmıştır. Kan şekerini kontrol etmesi sayesinde iştah kontrolünü de sağlar. Yeşil çay kaeteşinlerinin vücutta leptin düzeyini arttırıcı etkisi bulunmuştur. Leptin, vücut ağırlığını düzenlemede görev alan, hem gıda alımını hem de enerji harcamasını başlatan hipotalamustan salınan bir proteindir. Vücutta leptin düzeyinin artması iştahı azaltan bir mekanizmadır.

Yeşil çay içindeki kafein sayesinde performansı etkiler dinamiklik kazandırır, yorgunluk ve uyku halini ortadan kaldırır. Bu nedenle uyku sorunu olanların yeşil çayı gündüz içmeleri tavsiye edilir. Kafein aktivitesine bağlı olarak idrar söktürücüdür. Bu sayede vücuttaki ödemi atar. İdrar söktürücü özelliğinden dolayı zayıflama diyetlerinde ödem sorununu önler. İdrara çıkmayı kolaylaştırdığı için böbrek sağlığı açısından yararlıdır.

Yeşil çay içindeki C vitamini sayesinde stresi azaltır. Gribal enfeksiyonlara karşı direnci arttırır. Sigaranın olumsuz etkilerine karşı savaşmak için C vitamini önemlidir.

Tüm bu etkilerden faydalanmak için günde en az 3 fincan yaşil çay içmek gerekmektedir. Günde 3 fincan yeşil çay içildiğinde 200-300 mg kateşin alınmış olur. İçtiğimiz yeşil çaydaki kateşin miktarı çayın kalitesine, demleme süresine, tekniğine bağlı olarak değişmektedir. 1 fincan yeşil çaydan alınan antioksidan etkisi 1 porsiyon ıspanak, brokoli, havuç veya çileğinkinden bile daha fazladır. Tadını sevmediği için yeşil çay tüketemeyenlerin kateşinin faydalarından eksik kalmamaları için kateşin içeren özel besin destekleri kullanmaları da önerilebilir. Bu besin destekleri kafein içermediği için güvenle kullanılabilir.

Diyetisyen Serap Orak